Είναι σωστό να μην προσερχόμαστε στον Ιερό Ναό για εκκλησιασμό επειδή έχουμε πένθος;

Ποιος από εμάς δεν έχει περάσει και δεν θα περάσει από αυτή την κατάσταση της κοίμησης ενός προσφιλούς ή μη προσώπου; Και όμως! Άκουσον άκουσον! Εκείνη την κρίσιμη στιγμή, εκείνη την ώρα που χρειάζεσαι και χρειάζομαι όσο τίποτα περισσότερο την αρρωγή και συμπαράσταση της Εκκλησίας, εκείνη την κρίσιμη στιγμή κυριαρχεί η πρόληψη, η δεισιδαιμονία, η άγνοια, η φαυλότητα και μας κρατούν μακριά! Μα τότε, αν δεν προσέλθεις εκείνη την κρίσιμη στιγμή στον Ιερό Ναό για να προσευχηθείς για τον άνθρωπό σου, αλήθεια, πότε θα το κάνεις; Όσοι , λοιπόν, από εμάς, πρόσφατα ή παλαιότερα, έχουμε γευθεί την πένθιμη κατάσταση, όχι μόνο μένουμε μακριά από τον Ιερό Ναό (δήθεν κάποιες η,έρες, ακόμη και 40), αλλά άμεσα σπεύδουμε, ει δυνατόν καθημερινά στους Ιερούς Ναούς και, με μνημόσυνα, τρισάγια, προσευχή, ελεημοσύνες, προσπαθούμε ανθρωπίνως να βοηθήσουμε την πορεία της ψυχής του τεθνεώτος/ούσης και εμμέσως, μέσω της μνήμης θανάτου, να βοηθήσουμε και την πορεία της δικής μας ψυχής. Με άλλα λόγια, έχεις πένθος σε περίοδο Τεσσαρακοστής, Μ. Εβδομάδας, Πεντηκοσταρίου ή άλλων ημερών; Γρήγορα στον Ιερό Ναό. Είναι ανάγκη ψυχής για όλους. Για τον κεκοιμημένο, για εσένα, για όλους μας.

Δείτε εδώ περισσότερες Λειτουργικές Απορίες:

http://dimitrislikoudis.blogspot.gr/search/label/%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9A%CE%95%CE%A3%20%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%95%CE%A3

Επιτρέπεται οι πιστοί ν᾿αγγίζουν τα άμφια του ιερέα-λειτουργού κατά την Μικρή ή Μεγάλη Είσοδο;

Έχει επικρατήσει από αμάθεια και άγνοια. Κατά την εξέλιξη της Μικράς Εισόδου (βγαίνει ο ιερέας με το Ευαγγέλιο) ή της Μεγάλης (που συμβολίζει την πορεία του Κυρίου μας στο Γολγοθά), οι πιστοί συνηθίζουν από αμάθεια, και δήθεν ευσέβεια, ν᾿ αγγίζουν το φελώνι ή γενικότερα τα άμφια του ιερέα λειτουργού διά της αφής, με το χέρι τους. Μία ανούσια ενέργεια και συνήθεια που επικρατεί και κατά την προσέλευσή μας στο Άγιο Ποτήριο, όταν πρόκειται να κοινωνήσουμε του Αχράντου Σώματος και Ζωοποιού Αίματος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Να σταματήσει ευθύς αμέσως. Δεν αγγίζουμε τον ιερέα σαν να επρόκειται να εξέλθει κάποια μυστική - κεκρυμμένη δύναμη από μέσα του. Μεγάλη προσοχή και κατά την προσέλευση στο Άγιο Ποτήριο. Ποτέ δεν ασπαζόμεθα το χέρι του ιερέα εκείνη τη στιγμή που κρατάει το Άγιο Ποτήριο. Βάζουμε μικρή μετάνοια, κάνουμε το σημείο του Σταυρού και κοινωνούμε αθόρυβα. Προσοχή. Ο Χριστός εν τω μέσω ημών!

(Σημ.: Η φωτογραφία τυχαία χρησιμοποιήθηκε από το διαδίκτυο).

Δείτε εδώ περισσότερες Λειτουργικές Απορίες:

http://dimitrislikoudis.blogspot.gr/search/label/%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9A%CE%95%CE%A3%20%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%95%CE%A3

"Περί ονειρασθέντος λαϊκού, εί συγχωρείται μεταλαμβάνειν"

    Εάν πρόκειται περί ονείρωξης, άνευ δηλαδή της συγκαταθέσως και συνεργασίας του ανθρώπου, η απάντηση είναι: σαφέστατα και μπορεί και, μάλιστα, επιβάλλεται να κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων, εάν, βέβαια, έχει προετοιμασθεί για αυτό. Και λέγοντας προετοιμασία, εννοούμε την Ιερά Εξομολόγηση, πρωτίστως, και κατά δεύτερον, επικουρικώς και την όποια νηστεία. Προσοχή! Φρίττει ο διάβολος όποιον προσέρχεται "κανονικώς" προς το Άγιον Ποτήριον και μεταχειρίζεται κάθε μέσο και τρόπο για να τον αποτρέψει. Εάν, λοιπόν, δεν έχουμε "ευθύνη" και συνεργασία καί εμείς στην ονείρωξη, σαφέστατα και μπορούμε απρόσκοπτα να κοινωνήσουμε των Αχράντων και Ζωοποιών Μυστηρίων. Πάντοτε όμως, κανένας κανόνας, κανένα σύγγραμμα, κανείς "διαβασμένος" δεν αντικαθιστά το πετραχήλι του πνευματικού μας. Η τελευταία κουβέντα ανήκει στον πνευματικό.

Πρβλ., Τιμοθέου Αλεξανδρείας, Διον. δ΄, Αθαν. προς Αμμούν κ.ά.

Επιτρέπεται να παντρεύονται οι κουνιάδοι μεταξύ τους;

     Η απάντηση είναι όχι! Η εν Τρούλλω ή Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος (αν ενθυμούμαι ορθά ο 52ος ή 54ος κανών) απαγορεύει την τέλεση του Μυστηρίου του Γάμου ανάμεσα σε κουνιάδους, στα αδέλφια δηλαδή ενός νυμφευμένου ζευγαριού. Αυτό που ίσχυε παλαιότερα στην επαρχία, δηλαδή η παραχώρηση αδείας να τελεστει το Μυστήριο φθάνει να γινόταν σε διαφορετικό Ναό και την ίδια ώρα με αυτόν του "νομίμου" ζευγαριού (για να διασκορπιστούν οι συγγενείς και να αποφευχθεί η πιθανή μεταξύ των σύγκρουση) συνέβαινε μόνον κατ᾿ Οικονομίαν. Αλλά, έως ποιό σημείο φθάνει πια αυτό το "κατ᾿ Οικονιομίαν;" Σήμερα, εάν ο οικείος Μητροπολίτης παραχωρήσει ευλογία και άδεια, τότε μόνο  μπορεί να τελεστεί το Μυστήριο ανάμεσα σε κουνιάδους. Μόνο τότε και ποτέ άλλοτε.

Γιατί οι Άγιοι Πατέρες χαρακτηρίζουν τον διάβολο "μυρμηγκολέων;"

     Οι Άγιοι Πατέρες, μεταξύ άλλων, χαρακτηρίζουν τον διάβολο ως "μυρμηγκολέων". Γιατί όμως; Ο διάβολος, αρχικά, όταν ως προσβολή , ως πονηρός και βλάσφημος ή κακόβουλος λογισμός επιτίθεται, επειδή είναι στην αρχική επίθεσή του (προσβολή), ομοιάζει ωσάν μυρμήγκι. Τότε, λέγουν οι Πατέρες, πρέπει να τον σκοτώσουμε. Τότε είναι εύκολο, να τον νικήσουμε με εύκολο τρόπο ωσάν να νικάμε ένα αδύναμο μυρμήγκι, δηλαδή, να διώξουμε και να απομακρύνουμε τον λογισμό. Στον αντίποδα, εάν εισέλθουμε σε διαλογική μορφή "συνεργασίας" με τον λογισμό, τουτέστιν τον διάβολο, αυτομάτως ενεργοποιείται η φαντασία, ο νους του ανθρώπου "αγκαλιάζει" τον λογισμό-προσβολή, επιτυγχάνεται η συγκατάθεση από πλευράς του ανθρώπου που αυτοθέλητα και εκούσια συγκαταβαίνει και, ακολούθως, ο πονηρός λογισμός "συνεργάζεται" πλέον με τον άνθρωπο, κατέρχεται εις την καρδίαν του ανθρώπου και εκεί έχουμε την αμαρτία ως διά-πραξη. Η δε συνήθεια αυτής της ιδίας αμαρτίας οδηγεί εις το έθος, δηλαδή στη συνήθεια. Όταν ο λογισμός κατέρχεται στην καρδία του ανθρώπου, ήδη, ο διάβολος που αρχικά είχε έλθει ως μυρμήγκι, πλέον έχει μεταμορφωθεί σε λέοντα και είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Ασφαλώς, τονίζουμε πάντοτε το μυστήριο της Μετανοίας και Εξομολογήσεως και, εισέτι, ας τονίσουμε ότι ως "πονηρό" λογισμό θεωρούν οι Πατέρες ουχί μόνον τα ηθικά θέματα , αλλά κάθε ζήτημα που μας κάμνει να ντρεπόμεθα ενώπιον του Θεού και των ανθρώπων. Χρέος μας, λοιπόν, να αντιμετωπίζουμε κάθε πονηρό λογισμό στην αρχή, στη φάση της προσβολής και ουχί στο τέλος, αφού πρώτα έχει προηγηθεί η συγκατάθεσή μας και ο διάβολος-μυρμήγκι έχει μεταμορφωθεί τη συνεπικουρία μας σε διάβολο-λέοντα.

Δείτε εδώ και άλλες Λειτουργικές - Νομοκανονικές απορίες:

http://dimitrislikoudis.blogspot.gr/search/label/%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9A%CE%95%CE%A3%20%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%95%CE%A3

Επιτρέπεται να κυρύττουν οι λαϊκοί θεολόγοι;

     Οι λαϊκοί επιτρέπεται να κηρύττουν. Ασφαλώς, κρίνεται απαραίτητο να τυγχάνουν προσοντούχοι θεολόγοι, καθώς πρέπει να γνωρίζουν όσα διδάσκουν εμβριθώς και σαφέστατα, εάν δεν αποτελεί την πρώτη και πλέον βαρύνουσα προϋπόθεση, να βιώνουν όσα διδάσκουν και να συμβαδίζει, τρόπον τινά, η θεωρία μετά της πράξεως (αν και έχουμε πολλά παραδείγματα λαϊκών ιεροκηρύκων που δεν ήσαν προσοντούχοι  και, όμως, ανέπαυσαν χιλιάδες ψυχές με την ορθοπραξία τους). Παράλληλα, οι λαϊκοί θεολόγοι, καλόν είναι, να κηρύττουν "ετερόκλητοι" και ουχί αυτόκλητοι, γεγονός που, πολλές φορές, όχι βέβαια όλες, ενκρύπτει εγωϊσμό και φιλαυτία! Κυρίως όμως, το τονίζω, απαραίτητη και επιβαλλόμενη εσαεί προϋπόθεση για να κηρύξει ορθόδοξα ένας θεολόγος είτε σε ένα πνευματικό κέντρο ή κάποιον Σύλλογο είτε εντός του Ιερού Ναού, επιβαλλόμενη λέγω προϋπόθεση είναι η "ευλογία" του οικείου μητροπολίτου, στον οποίο ανήκει και περιέρχεται η δικαιοδοσία του χώρου όπου πρόκειται να ομιλήσει ο ιεροκήρυκας. Ακόμη δε, και εάν ο Μητροπολίτης, ένεκα ευτελών δικαιολογιών και αφορμών ή προσωπικών λόγων δεν παράσχει την "ευλογία" στον λαϊκό θεολόγο, τότε ο τελευταίος  πρέπει να κάμνει υπακοή και να μην κηρύξει, ακόμη και αν είναι εξόφθαλμο ότι είναι εμβόλιμη και υποκινούμενη η απόφαση του μητροπολίτου. Ακόμη και τότε δηλαδή, η υπακοή στην άρνηση του Μητροπολίτου να παράσχει την ευλογία του, θα δώσει το θαύμα και ενώ ο ιεροκήρυξ δεν θα ομιλήσει, ο Θεός, ένεκα αυτής της ταπείνωσης του ιεροκήρυκος-λαϊκού θεολόγου, θα μεταμορφώσει "πνευματικώ τω τρόπω" το χριστεπώνυμο πλήρωμα και θα "ακουστούν" όσα είναι να ακουστούν.

     Λέγω και έλεγα πάντοτε: Ο λαϊκός θεολόγος κάμνει μεγαλύτερο αγώνα πνευματικό μετά το κήρυγμα, όχι πριν. Μετά θέλει περισσή πνευματική φροντίδα για να κρατήσει στο χώμα κοντά το πρόσωπο και την ταπείνωσή του. Εάν ζει τον Νυμφίο Χριστό καθημερινά αυτό χρειάζεται. Και πάντοτε να θυμόμαστε ότι δεν είμεθα "ιατροί" και "διδάσκαλοι", αλλά συναμαρτωλοί και ίσως, εκ του αποτελέσματος της καθημερινότητας που βιώνουμε, εμείς έχουμε περισσότερη ανάγκη ιατρού παρά εκείνοι που ακούουν εμάς να κηρύττουμεν. Όσον δε αφορά το ορθόδοξο φρόνημα του κηρύγματος, καθώς , ως γνωστόν, τόσα ακούγονται από πολλούς καί ιερείς, καί λαϊκούς θεολόγους, η εμπειρία, το βίωμα, ο χρόνος, οι πολλές ώρες προσευχής, η θυσιαστική διακονία στη μέθεξη της Αγάπης Εκείνου, όλα αυτά θα μας διδάξουν ορθοπραξία και ορθοτομία συνάμα και ταυτόχρονα!

Για περισσότερες Λειτουργικές-Νομοκανονικές Απορίες βλέπε εδώ:
http://dimitrislikoudis.blogspot.gr/search/label/%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%A4%CE%9F%CE%A5%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9A%CE%95%CE%A3%20%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%A1%CE%99%CE%95%CE%A3

Επιτρέπεται κατά το Μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος, να γίνεται ανάδοχος κάποιο μικρό παιδί ή ανήλικος;

     Η απάντηση είναι ξεκάθαρη: όχι και πάλι όχι! Το Μυστήριο του Ιερού Βαπτίσματος δεν είναι μέρος και δρώμενο ψυχαγωγίας ούτε μέσο κοινωνικής και εθιμοτυπικής προβολής. Ο ανάδοχος καλείται να είναι ¨εγγυητής¨, να δύναται να προσδώσει και να εμφυσήσει στο βρέφος τον σεβασμό, την αγάπη και την ορθή έκφραση της ορθόδοξης Πίστης. Συνήθως οι ανήλικοι, ακόμη περισσότερο τα μικρά παιδιά, δεν πρέπει ούτε να συμμετέχουν ως συν-ανάδοχοι ούτε να αποτελούν τους κυρίους αναδόχους του βρέφους, συνήθεια που κατά κόρον παρουσιάζεται τελευταία και εμπαίζει την ιερότητα του ιερού Μυστηρίου και τον ίδιο τον Κύριο Ιησού Χριστό. «Αυτός γαρ αυτού εγγυητής εις Χριστόν, ώστε τηρείν τα της πίστεως και χριστιανικώς ζην και το όνομα δε δηλοί. Ανάδοχος γαρ, εις εαυτόν οίον αναδεχόμενος»[1]. Όχι ανάδοχοι λοιπόν τα παιδιά παρά οι ενήλικες. Τώρα, κατά πόσον πολλοί ανάδοχοι ενήλικες φαντάζουν οι πλέον ακατάλληλοι σε σχέση με τα ανήλικα παιδιά, άλλη κουβέντα αυτό. Ας κρατάμε τους εκκλησιαστικούς τύπους που περιέχουν ουσία και περιεχόμενο διότι «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε».

Παραπομπές:
1.Αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης, Περί Μυστηρίων, 61. PG 155, 213. Για την αναγκαιότητα κατηχήσεως του αναδόχου στην πρώτη Εκκλησία και την προετοιμασία του βλ., σχ., Αγίου Διονυσίου, Εκκλησιαστική Ιεραρχία, 2,5. PG 3, 396 και 7,10. PG 3, 584 και 2,7. PG 3,396, Don R. Connoly, Texts and Studies VIII, Cambriege, 1909, Αγίου Συμεών Θεσ/νίκης, Περί Μυστηρίων, 62. PG 155, 220-221, Homeleis Catechetiques de Theodore de Mopsueste, Studi et Testi No. 145, Vatican 1949, Tonneau.

Επιτρέπεται να εισέρχονται οι λαϊκοί (άνδρες) εντός του Ιερού Βήματος;

  

  

     Η απάντηση είναι πως δεν επιτρέπεται. Όπως και στις γυναίκες, έτσι και στους άνδρες, δεν είναι επιτρεπτό να εισέρχονται εντός του ιερού βήματος. Σε αυτό εισέρχονται μόνον οι ιερείς και οι διάκονοι, καθώς και ο επίσκοπος. Οι ιεροψάλτες εισέρχονται μόνον εις το διακονικόν για να ενδυθούν το εξώρασο και επιστρέφουν πάλιν στο ανάλογιον, αφού πρώτα «πάρουν καιρό» δια μετανοίας εις τον προεστώτα ιερέα και τους ευλογήσει το ράσο. Μόνον ο νεωκόρος, ο οποίος είναι και επιφορτισμένος δια την διακονίαν αυτήν επιτρέπεται να κινείται εντός του ιερού βήματος, καθώς και τα μικρά παιδιά που διακονούν, πάντοτε κατόπιν ευλογίας του ιερέα λειτουργού. Να εκλείψει ευθύς αμέσως η βλάσφημη συνήθεια να εισέρχεται εντός του ιερού βήματος κάθε περιπλανώμενος και να περιφέρεται πλησίον της Αγίας Τραπέζης με αλλαχού λογισμούς και συμπεριφορές. Να εκλείψουν πάραυτα οι κουβέντες των κληρικών και λαϊκών εντός του ιερού και τα «καφενεδάκια». Δεν είναι τόπος μάζωξης το ιερό βήμα! Στην επαρχίαν όμως, κάθε παραπάνω μου αναφορά εσωκλείεται στην ποιμαντική προσέγγιση και στο «κατ΄ Οικονομίαν» της Εκκλησίας μας, κατόπιν ευλογίας του οικείου Μητροπολίτου και του ιερέως. Και επιπροσθέτως, κάκιστη συνήθεια να τοποθετούν οι ιερείς λειτουργοί κατά την τέλεση των ιερών ακολουθιών τα προσωπικά τους αντικείμενα επάνω της Αγίας Τραπέζης. Εγκύκλιοι, γυαλιά οράσεως, ρολόι και λοιπά αντικείμενα…! Δεν είναι το γραφείο μας η Αγία Τράπεζα. Είναι ο Τάφος του Χριστού μας. Ας σεβασθούμε αυτόν!

Αφότου κοινωνήσουμε, λαμβάνουμε αντίδωρο;

Η απάντηση είναι σαφέστατα όχι! Όταν κοινωνούμε τον Χριστό μας που είναι το υπέρ Παν Δώρον δε χρειάζεται το αντίδωρο {αντί του δώρου}. Ασφαλώς όμως και δεν είναι κακό να συμβαίνει, καθώς ως γνωστόν, οι χριστιανοί αφού μεταλάβουν, εσθίουν το αντίδωρο προκειμένου να επιτευχθεί μαζί με αυτό και η πλήρης κατάποση κάποιου μικρού μαργαρίτου που έχει παραμένει εντός της στοματικής μας κοιλότητας. Αν κοινωνούμε σωστά, δηλαδή καταπίνουμε απευθείας τη Θεία Κοινωνία χωρίς να μασήσουμε ανάμεσα στα δόντια μας, τότε δεν είναι απαραίτητον να λάβουμε αντίδωρο. Προσοχή όμως! Να εκλείψει ευθύς αμέσως η βλάσφημη συνήθεια συναδέλφων ιεροψαλτών που ευθύς αμέσως μετά τη θεία μετάληψη, ανέρχονται στο αναλόγιο και συνεχίζουν και ψέλνουν, αδιάφοροι αν εξέλθει κάποιος θείος μαργαρίτης! Προσοχή μεγάλη! Ενθυμούμαι ότι στη Σκήτη της Αγίας Άννης του Αγίου Όρους, το τυπικό μεταξύ άλλων λέγει ότι ο ιεροψάλτης μοναχός που θα μεταλάβει, μετά δεν επιστρέφει στο αναλόγιο αλλά κλείνει το στόμα του και σφραγίζει αυτό έως το πέρας της Θείας Λειτουργίας! Τώρα, κατά πόσον έχει εφαρμογή μετά τη Θεία Λειτουργία το ρηθέν υπό των Πατέρων "φεύγε και σώζου", καθείς ας απαντήσει εις τον εαυτόν του!

Παραπομπές:

Παναγόπουλου Δημητρίου, Το Αντίδοτον του θανάτου, εκδ. Νεκτάριος Παναγόπουλος, Αθήναι 1985,

Σκρέττα Νικοδήμου [Αρχιμ.], Η Θεία Ευχαριστία και τα προνόμια της Κυριακής κατά τη διδασκαλία των Κολλυβάδων [διδακτορική διατριβή], Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2008,

Μπακογιάννη Βασιλείου [Αρχιμ.], Η θεία κοινωνία, εκδ. Ι. Μητροπόλεως Νικοπόλεως, Πρέβαζα 1995,

Μπέμπη Γ., Η θεία ευχαριστία κατά την πατερικήν ερμηνείαν, στο περιοδικό "Εκκλησία", τεύχος 36, 1959[143-145],

Moreau, Les liturgies eucharistiques, Βρυξέλλες 1924, Zizioulas J., Being as communion, Λονδίνο 1986.

Ποιά πρέπει να είναι η στάση των ιεροψαλτών επί του ιερού Αναλογίου;

     Έχω αναφερθεί και στο παρελθόν σε μία παρόμοια "λειτουργική-νομοκανονική απορία". Σε εκείνη καταφέρομαι ενάντια του μηχανήματος "ισοκράτης" που πολλοί συνάδελφοι ιεροψάλτες, εσφαλμένα κατά την ταπεινή μου άποψη, χρησιμοποιούν εντός των ιερών Ναών, κατά τη διάρκεια των Ιερών Ακολουθιών. Στην παρούσα σύντομη ανάρτηση θα εστιάσω στην εν γένει συμπεριφορά και στάση ημών των ιεροψαλτών επί του ιερού Αναλογίου.
     Στενοχωριέμαι πολύ! Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που απουσιάζει παντελώς η πνευματικότητα. Και δεν αναφέρομαι στα ρομαντικά και επίπλαστα στιγμιαία δάκρυα, που ενίοτε, και δη, επί της Μεγάλης Εβδομάδος εμφανίζονται. Αναφέρομαι στα δάκρυα της καρδιάς που απουσιάζουν  και, εν πολλοίς, συνήθως , όταν αυτό συμβαίνει, γίνεται αβίαστα αντιληπτό από πολλούς, για να μην τονίσω από όλους. Φιλαυτία, εγωκεντρισμός, κενοδοξία, οικονομική και ΜΟΝΟ προσέγγιση επί του Αναλογίου (αναφέρομαι εδώ στην υπερβολή και στην μονοδιάσταστη οικονομική - με κάθε μέσο- επικέντρωση του νου κάποιων συναδέλφων), σε σημείο που εγγίζει την όμοιρη προδοσία του πάλαι ποτέ Ιούδα, καθώς πολλοί συνάδελφοι εμφανίζονται να "μανατζάρουν" τους εαυτούς τους με ύφος και τρόπο "νυχτερινό" και "ποδοσφαιρικό" για να επιτύχουν, όσο το δυνατόν, μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη και αποδοχές! Ναι, να πληρώνονται οι ιεροψάλτες, αλλοίμονο! Όχι όμως ακρότητες! Όχι προδοσίες! Όχι ο Χριστός στον οικονομικό κορβανά για να τροφοδοτούμε την όποια "ευσέβεια" και "θρησκευτικότητά" μας. Οι παλαιότεροι διδάσκαλοί μας έλεγαν: « Ούτε να κοιτάξεις προς τον κόσμο όταν ψέλνεις τον Χριστό». Σε σημείο δηλαδή, που ακόμη και να έχεις άγνοια αν έχει κόσμο ή ακόμα καλύτερα, να έχεις απόλυτη άγνοια επί των προσώπων που εκκλησιάζονται. Προσευχή και υμνωδία παραλληλίζονται! Εισέτι, συνήθιζε να διδάσκει ο μακαριστός γέροντας Ιάκωβος Τσαλίκης: « Φαντάσου ότι είσαι ενώπιον του Θεού, της Κ. Θεοτόκου και όλων των Αγίων. Έτσι να ψάλλεις. Με φόβο Θεού και εντροπή». Και ως λέγω συχνά, την όποια μουσική βάση και νότα ας χάσουμε, μικρή η ζημία. Τον Παράδεισο να μη χάσουμε! Τον Παράδεισο! Να ντρεπόμεθα επί του Αναλογίου λοιπόν! Όχι να φουσκώνουμε από κενοδοξία σαν αλλοπαρμένα παγώνια! Και στο στόμα "κλειδί". Κλειδί! Μας βλέπει ο Θεός. Μας ακούει ο Θεός! Είναι παρών ο Θεός! Να εναγκαλιζόμαστε, ως έκανε ο Άγιος  πρ. Πενταπόλεως Νεκτάριος, πριν και μετά το Αναλόγιο τον Εσταυρωμένο και με δάκρυα ψυχής να ζητούμε έλεος και μετάνοια για τον εγωϊσμό μας!
     ΄Οσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ κληρικών και ιεροψαλτών και αντιστρόφως, πρώτα ο Θεός, θα επανέλθω σε άλλην ανάρτηση! Όαση στην πνευματική έρημο, ασφαλώς, είναι εκείνη η μερίδα των συναδέλφων που "κοσμεί" τα ιερά Αναλόγια και ψάλλει με ταπεινό τρόπο και φόβο Θεού. Άμποτε να τους ομοιάσουμε και οι υπόλοιποι!

"Γιατί να λέμε συνεχώς και αδιαλείπτως την ευχή του Ιησού «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με τον αμαρτωλό/ή;» Δεν αρκεί μία φορά;"

     Ο διάβολος είναι πρύτανης και μεταδιδάκτορας της πονηρίας! Έχει συγκεντρώσει όλα τα διδακτορικά της επί γης επιστήμης .Όλοι οι πονηροί να συγκεντρωθούν μπροστά του , ακόμη και όλος ο κόσμος, δεν τον ξεπερνούν στην πονηρία. Ως εκ τούτου, διημερεύει και διανυκτερεύει για να συκοφαντεί και να επιφέρει κάθε επιβουλή και προσβολή στον άνθρωπο, τον οποίο, ως κορωνίδα της κτίσεως ο τελευταίος και δημιούργημα "κατ΄ εικόνα και καθ΄ομοίωσιν" του Θεού, πολύ μισεί ο διάβολος. Επειδή συνεχώς, με κάθε είδους επιβουλή επιτίθεται νοερώς, και όχι μόνο, στον άνθρωπο, ωσαύτως και ο άνθρωπος, καλείται αδιαλείπτως να λέγει την ευχή του Ιησού, "Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλόν/ή", η οποία, ως ο διάβολος φανερώνει πολλές φορές, τον καίει και τον αφανίζει. Η ευχή του Ιησού είναι φωτιά διά τον μισόκαλον  διάβολον και φυλακτήριον και αλεξιτήριον δια τον άνθρωπον. Συνεχώς λοιπόν και, ει δυνατόν, αδιαλείπτως να λέγουμε την ευχή. Άλλοτε χαμηλόφωνα, άλλοτε ψιθυριστά, άλλοτε νοερά, ανάλογα με την πνευματική κατάσταση ενός εκάστου και πάντοτε με την ευλογία του γέροντος πνευματικού. Αδιαλείπτως λοιπόν, απροσκόπτως και αργά, χωρίς άγχος την ευχή. Να γλυκαίνεται και να κλαίει η καρδιά του προσευχόμενου! Όταν σε πολεμάει συνεχώς ο διάβολος τότε αμύνεσαι και συνεχώς!

Δημητρίου Π. Λυκούδη

"Επιτρέπεται η τέλεση Μνημοσύνων κατά την ημέρα της Κυριακής;"

Η απάντηση, ως γνωστόν, είναι ξεκάθαρα όχι. Σύμφωνοι. Γιατί τότε δεν εφαρμόζεται; Λησμονήσαμε τους Κολλυβάδες Πατέρες, εκείνο το θεολογικό κίνημα του 18ου αιώνος που δικαίως χαρακτηρίζεται ως ησυχαστική και φιλοκαλική αναγέννηση, μία γνήσια έκφραση και φανέρωση του ορθοδόξου φρονήματος και της αγιοπατερικής παραδόσεως. Μεταξύ των πρωτεργατών του κινήματος ήσαν ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο Αθανάσιος ο Πάριος, ο άγιος Μακάριος Νοταράς κ.ά. Όλοι αυτοί αγωνίσθησαν για να καταργήσουν αυτήν την επονείδιστη συνήθεια να τελούνται μνημόσυνα την Κυριακή. Σήμερα γιατί επιτρέπονται μνημόσυνα κατά την πανηγυρική και λαμπροφόρο αναστάσιμη ημέρα της Κυριακής; Είναι συνήθεια "κοσμική", εκκοσμικευμένη συμπεριφορά (άραγε, και να ήταν η μοναδική!), που εκφράζει στην πράξη ότι πόρρω απέχουμε από την εκούσια μετοχή μας στην εκκλησιαστική και λειτουργική μας πραγματικότητα. Η ημέρα των μνημοσύνων είναι το Σάββατο, ημέρα αφιερωμένη εορτολογικά, λειτουργικά και εκκλησιολογικά στους κεκοιμημένους αδελφούς μας. Ουδείς λοιπόν, ουδείς λέγω να επιτρέψει εκ νέου την τέλεση μνημοσύνων κατά την ημέρα της λαμπροφόρου Κυριακής! Σάββατο τα μνημόσυνα! Και σε όποιον/αν αντιπαρατάξει το "κατ' οικονομίαν", ετούτο μόνο έχω να προσθέσω: Κάτι τέτοια παρόμοια κάμνουμε και φθάσαμε να έχουμε γάμους σε ημέρες ως η Παρασκευή ή η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και δη Σάββατα και σχεδόν, ποτέ τις Κυριακές. Προσοχή! Ποτέ ξανά μνημόσυνα τις Κυριακές, διότι, ως συνηθίζω να επισυνάπτω στα γραφόμενά μου, "υπάρχει και Θεός!".

Γιατί λέμε "Όχι" στην Ευθανασία;

    Θα προσπαθήσω με σύντομο τρόπο να καταδείξω την άρνηση και αποστασιοποίηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας και, ειδικότερα, όλων ημών των χριστιανών απέναντι στο φλέγον και, πραγματικά, οδυνηρό θέμα της ευθανασίας.

  Από θεολογικής επόψεως, ο Μόνος Ζωοδότης είναι ο Πανάγιος Τριαδικός Θεός. Άρα, κάθε απόπειρα δική μας να αφαιρέσουμε με οποιοδήποτε τρόπο, ελεγχόμενο ή μη, την ανθρώπινη ζωή, στην ουσία, αντιβαίνει στο Πανάγιο Θέλημά Του, μια και ο άνθρωπος, εμμέσως πλην σαφώς, Τον αντικαθιστά επί της γης και, επαγωγικά, αντικαθιστά και τη Θεία Του Βούληση με την ανθρὠπινη, καθώς η δεύτερη αφαιρεί και αποδεκατίζει, μάλλον δε, απολύτως διαγράφει την πρώτη! Με άλλα λόγια, "έξω ο Θεός" βροντοφωνάζουμε! 

   Εξ επόψεως ιατρικής και δικαστικής δικαιοδοσίας δεν θα επεκταθώ, καθώς υπάρχουν άλλοι πλέον αρμόδιοι από την ουτιδανότητά μου. Με θάρρος, όμως, διαβάζω, πολλές δε φορές και με απόλυτη ανακούφιση, ότι το σύνολο του ιατρικού κόσμου, εκτός βέβαια ολίγων εξαιρέσεων που πάντοτε θα υπάρχουν, στην ουσία, αποφαίνεται αρνητικά στην απόφαση κάποιου ασθενούς να προβεί στην επενέργεια της ευθανασίας με οποιονδήποτε τρόπο.

    Εξ επόψεως Ποιμαντικής Ψυχολογίας, Χριστιανικής Αγωγής, Ψυχολογίας της Θρησκείας και δη της Κοινωνιολογίας, η ευθανασία στην πράξη υποβιβάζει την ιδιαιτερότητα του ανθρωπίνου προσώπου σε μια νοθευμένη ατομικότητα, ούτε καν δηλαδή ατομικότητα, που αδιαφορεί για την εύρυθμη κοινωνική συνοχή και αποδεσμεύει το άτομο από την ευρύτερη έννοια του "Σώματος" του Χριστού και την Αγία μας Εκκλησία. Άραγε, τι θα μπορούσαμε να πούμε σε όλους εκείνους και εκείνες τις ψυχές που επαγρυπνούν και, με ουκ ολίγες δυσκολίες και ασθένειες, εξακολουθούν και "σηκώνουν" τον Σταυρό τους και νυχθημερόν αγωνίζονται; Η "κοινωνική σύμπνοια" κοινωνιολογικά, η "συνοδοιπορία και η συμμετοχή στον πόνο του άλλου" θεολογικά εμπνέονται και δεν επιβάλλονται, διεγείρουν τις ψυχές επι παν έργον αγαθόν και δεν επιτάσσονται.

    Βέβαια, ας το τονίσω στο τέλος: εκφράζω τον απόλυτο σεβασμό, αποδέχομαι εξ ολοκλήρου την απόφαση απο οιονδήποτε να επιλέξει το τέλος της επι γης βιωτής του, πλην όμως, δε συμφωνώ, δεν το ενστερνίζομαι, δεν το επικροτώ, δεν το εγκολπώνομαι. Ο Πανάγιος Θεός, Πρώτος Εκείνος σέβεται την ελευθερία κάθε προσώπου και τις επιλογές του και κατ΄ επέκταση, αν επιθυμούμε να είμεθα ορθόπρακτα χριστιανοί δεν έχουμε παρά και εμείς να το σεβαστούμε. Άλλωστε, παρά την όποια δύσκολη κατάσταση του ασθενούς (και εδώ δεν ισχύει η φράση της λαϊκής θυμοσοφίας ότι "έξω απο το χορό ξέρει κανείς πολλά τραγούδια"), πιστεύουμε, αν βέβαια πιστεύουμε, στην πρόσκαιρη παραμονή μας στον παρόντα βίο. "Ξενοδοχούμεθα"(Ι.Χρυσόστομος) στην παρούσα ζωή, πρόσκαιροι και εφήμεροι είμεθα εδώ και, επομένως, αγωνιζόμεθα μέχρι τέλους, ει δυνατόν, τον "αγώνα τον καλόν", τον αγώνα της Πίστεως.

  Η ευθανασία λοιπόν (η οποία σημασιολογικά κοστίζει πέραν των 10.000 ευρώ, καθώς και έπονται περίπου 2.500 για την τελική καύση του νεκρού), στην ουσία, αποτελεί άρνηση του Ζωοδότου Χριστού και σύμπραξη μετά της χορείας των δαιμόνων. Καθείς λοιπόν, "εις τα εφ΄ω ετάχθη".

ΥΓ. Στις ως άνω σημειώσεις, οι οποίες περιλαμβάνονται στη σειρά των αναρτήσεών μου υπό τον τίτλο "Λειτουργικές και Νομοκανονικές Απορίες", δεν κάμνω αναφορά στην παιδαγωγική σημασία εξ επόψεως ορθοδόξου θεολογίας της ασθένειας γενικότερα, καθώς οι ως άνω τοποθετήσεις διακρίνονται για την αμεσότητα και συντομία τους και δεν τρέφουν την ελπίδα της συμπερίληψής τους στον τομέα της αρθρογραφίας μου.

 Δημήτριος Π. Λυκούδης

"Επιτρἐπεται οι ιερείς να διατηρούν "λογαριασμό-προφίλ" στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;"

   Οι ιερείς, πρωτίστως, είναι άνθρωποι. Έχουν τις αυτές ανάγκες, τους αυτούς προβληματισμούς, τα αυτά ενδιαφέροντα με εμάς και με όλους τους συνανθρώπους μας. Ποιος απο εμάς θα θέσει όριο ή απαγόρευση ή, ακόμη χειρότερα, ποιος απο εμάς θα καταπατήσει το δικαίωμά τους ελεύθερα να αποφασίζουν και ελευθέρως να διαχειρίζονται την ελευθερία της βουλήσεως και του γνωμικού τους θελήματος, πολύ περισσότερο, όταν αυτό το δικαίωμα, σε καθέναν άνθρωπο, το σέβεται και δεν το παραβιάζει Αυτός ο ίδιος ο Πανάγιος Θεός; Η προσωπική μου ένσταση στο ως άνω θέμα, έχει να κάνει όχι με την παραβίαση του "αυτεξουσίου" ενός εκάστου εξ ημών, αλλά με την εναρμόνισή μας εις τον περιβάλλοντα κόσμο μας, ανάλογα με την ιδιότητα που έχει ο καθένας μας. 
   Πιο συγκεκριμένα, θεωρώ και υποστηρίζω ότι ελευθέρως δύναται καθένας να διατηρεί οτιδήποτε επιθυμεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άλλωστε, ο χρόνος μας κρίνει άπαντες, πλην όμως, πρέπει να υπάρχει και μέτρο και όριο που, καθένας, μόνον αφ΄εαυτού πρέπει, και κρίνεται συνετό, να θέτει εις τον εαυτόν του. Η διακονία, η ιεραποστολή, η ποιμαντική δραστηριότητα κάποιας ενορίας με συναρπάζει, καθίσταται "τρόπος ζωής" δι΄εμέ και με αναπαύει απόλυτα. Το "θεατρινίστικο" όμως κατάντημα των φωτογραφιών κατά την τέλεση των ιερών ακολουθιών και, όλως ιδιαιτέρως, ακόμη και κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας είναι κάτι που προσωπικά καί βδελύσσομαι καί μανιωδώς πολεμώ και απεχθάνομαι. Ο καθένας, λοιπόν, ας αναλογιστεί τί επιζητεί μέσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ποιο είναι το όριο το προσωπικό και, κυρίως, καθένας μας ας αναλογιστεί τελικά, σε ποιον Θεό πιστεύει...!

 Δημητρίου Π. Λυκούδη

"Επιτρέπεται ως λαϊκοί να προσερχόμεθα σε πολιτικούς γάμους που συνάπτουν συγγενείς και φίλοι μας;"

 
   Έγινε και αυτό συνήθεια και έθος στο, κατα τ΄ ἀλλα, "χριστεπώνυμο πλήρωμα". Αυξάνουν τα αριθμητικά ποσοστά των νέων που καταφεύγουν στον αχαρακτήριστο και πάνυ αθεολόγητο "πολιτικό γάμο", ο οποίος τυγχάνει λοιδορία και βλασφημία του Παναγίου Θεού και Αυτής της Ομοουσίου Τριάδος. Όσοι δε καταφεύγουν σε αυτόν, έχω καταγράψει και άλλοτε, φέρουν την αποκλειστική και μόνην ευθύνη δι΄ αυτό, πάντοτε βέβαια, δεδομένης και παρεχομένης της δυνατότητας της μετανοίας και επανόδου. 
   Όσον δε αφορά τους προσκεκλημένους, η απάντηση είναι ομοία. Κάθε συμμετοχή μας σε πολιτικό γάμο ως συγγενείς, φίλοι ή απλώς προσκεκλημένοι, αποτελεί συμμετοχή σε θεατρική παράσταση που εμπαίζει τον Ουρανό και λοιδορεί την Παναγία Τριάδα. Ασφαλώς και υπάρχουν, προλαμβάνω εδώ τους αντιφρονούντες, προφανώς λέγω και υπάρχουν, ενδεχομένως, προβλήματα εννίοτε με την τέλεση θρησκευτικού γάμου. Έχω δε την αίσθηση όμως, ότι το σύνολο των προβλημάτων αυτών δεν επιφορτίζει τον ιερό Ναό, και, δη, το Μυστήριο του Ορθόδοξου Γάμου, αλλά την ημετέρα φιλαυτία και φιλαρέσκεια, γεγονός που πολλές φορές, με την ανοχή κάποιων κληρικών, φθάνει στο σημείο να μεταποιούμε τους ιερούς Ναούς σε θέατρα και σκηνές θεατρινίστικων μασκαρεμάτων και αίθουσες καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. 
  Κανείς, λοιπόν, απο σήμερα στις παραφυάδες και συντεχνίες όσων λοιδορούν την Παναγία Τριάδα! Ουδείς στα θέατρα των πολιτικών "γάμων" που ευτελίζουν το Μυστήριο του Θεού, απομακρύνουν εκκωφαντικά τον Κύριο Ιησού Χριστό και προσελκύουν αδιάντροπα και απρόσκοπτα χορείες δαιμόνων!

 Δημητρίου Π. Λυκούδη

"Επιτρέπεται η παρουσία και χρήση σήμερα του μηχανήματος-"ϊσοκράτη" στα ιερά αναλόγια";

Θα καταθέσω πρωτίστως, την άποψη μου ως ιεροψάλτης που διακονώ μουσικολογικά το ιερό αναλόγιο από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Ασφαλώς και βοηθάει τον ιεροψάλτη πολύ ο "ισοκράτης", τόν ξεκουράζει, τόν αναπαύει μουσικολογικά, ψάλλει ξεκούραστα! Πλην όμως, η παρουσία του "ισοκράτη" εντός των ιερών Ναών και επί των αναλογίων καθίσταται απαράδεκτη και ασύμφωνη με το ορθόδοξο λειτουργικό πνεύμα και με την Ορθόδοξη Παράδοση της Αγίας μας Εκκλησίας. Δεν είναι θεατρικές σκηνές τα αναλόγια! Και αν προς στιγμήν "χάσω" μουσικολογικά την όποια βάση, σκοπό να θέσω ιερό την ψυχή μου να μή χάσω! Στα ιερά αναλόγια ψάλλουμε, κοινώς προσευχόμεθα! Οποιαδήποτε άλλη επιμέλεια που μας διασκεδάζει την προσοχή και συγκέντρωση του νου, και επιπλέον, τροφοδοτεί την "καλή" παρουσία και "εικόνα" μας εντός του Ναού, με άλλα λόγια τον εγωϊσμό μας, είναι ασύμβατος, ανορθόδοξος, απεχθής, αλειτούργητος και κολάσιμος! Κομποσχοίνι να κρατάμε όχι "ισοκράτες". Κομποσχοίνι λειτουργικό!

Δημητρίου Π. Λυκούδη

"Είναι επιτρεπτό να άγουν τα ονομαστήριά τους οι θρησκευτικοί ποιμένες;"

Επιτρεπτό είναι, ηθικό δεν είναι, μάλλον δε και ανήθικο και ασύμβατο και ασύμφωνο με την ιερατική και δη, αρχιερατική τους διακονία! Μακράν απ΄ εμού επιδιώξεις λαϊκισμού! Πιότερο με αποξενώνουν παρά με νουθετούν. Παρά ταύτα όμως, αν και η ουτιδανότητά μου ανήκει στη χορεία όσων εκείνων υπερασπίζονται το τιμημένο ράσο με κάθε τρόπο και οιουδήποτε τιμήματος, εν προκειμένω, κατηγορηματικά δηλώνω και απερίφραστα πρωτοστατώ στο "ουαί" όλων όσων κυνηγούν και αναπαύονται στις "φιέστες" και στα δώρα, στις κακέκτυπες απομιμήσεις των πάλαι ποτέ καλών και ουσιωδών θεατρικών παραστάσεων και ερασιτεχνικών δρωμένων! Φεύ! Δεν αναφέρομαι στη Θεία Λειτουργία, αλλά στην προετοιμασία και σε όσα έπονται αυτής, στα μιαρά, επαίσχυντα, ανορθόδοξα, απατροπαράδοτα, ανήκουστα, ανίερα! Στους πανηγυρικούς που εστιάζουν στον εορτάζοντα  Άγιο στα πρώτα πέντε λεπτά της ώρας και ακολουθεί η γλειώδης φιλοφρόνηση και η αντίδοση και η υπόσχεση και η πιθανή συγκατάβαση και "παραλληλία" στο μέλλον για πιθανή αποδοχή πρότασης εμψηφισμού και άλλων ορεγομένων του Αυτού επισκοπικού αξιώματος! Είναι ανήθικο! Αν και ένας χριστιανός ξενυχτάει στο κρεβάτι του πόνου, αν και ένας ετερόδοξος δεν έχει βραδινό κατάλυμμα, αν έστω και μιά ψυχή αδημονεί την επιούσαν και αγωνιά δια την σωτηρίαν της, ακόμη και τότε, δεν έχετε δικαίωμα διοργάνωσης,συμμετοχής, αποδοχής και προσωπικής τέρψης στα εόρτια "καραγκιοζιλίκια" και μεθέορτα και παμμίαρα! Και ως κατακλείδα επιτέλους, θυμηθείτε: ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΘΕΟΣ!!!

Δημητρίου Π. Λυκούδη

"Να εισέρχεται ο φωτογραφικός φακός στον ιερό Ναό κατά τη Θεία Λειτουργία;"

Υπάρχουν και όρια! Κατανοώ τις ποιμαντικές ανάγκες της ενορίας και τις όποιες δραστηριότητες και εξορμήσεις, αλλά υπάρχουν και όρια! Τις ποιμαντικές ανάγκες τις κατανοώ, τις θεατρινίστικες όμως επιδείξεις και τους θεατρινίστικους εξευτελισμούς καί τους βδελύσσομαι καί τους απεχθάνομαι! Προσέρχεται ο Επίσκοπος στον ιερό Ναό και συνοδεύεται από φωτογραφικό φακό αντί να συνοδεύεται από το αίσθημα της ντροπής και της αυτοκατακρίσεως. Λειτουργεί ο ιερεύς και ο φωτογραφικός φακός - άκουσον άκουσον!!! - εισέρχεται εντός του Αγίου και Ιερού Βήματος και μάλιστα τις πλέον ιερές στιγμές! Μα δε ντρεπόμεθα! Θεατρικές σκηνές μεταποιήσαμε τα "Άγια των Αγίων" και ημείς, ως οι πλέον έμπειροι και δεινοί θεατρίνοι, "ποζάρουμε" φουσκωμένοι απο ματαιοδοξία και ναρκισσισμό! Αναφέρομαι όχι στην εξαίρεση, εκεί κατανοώ την ποιμαντική, έστω και ανθρωπίνως, την ανάγκη της ¨στιγμής¨. Αναφέρομαι και πάλιν εις την υπερβολήν. Μπορεί να είναι η τελευταία μας Θεία Λειτουργία εκείνη η στιγμή! Αλήθεια, αν είναι, τι θα δείξουμε στον Κύριο Σωτήρα Ιησού Χριστό; Αναρωτιέμαι με απορία! Ποτέ λοιπόν, ξανά ο φωτογραφικός φακός εντός της Θείας Λειτουργίας και εντός των λοιπών ιερών Ακολουθιών. Όσοι δε επικροτείτε αυτές τις μιαρές συνήθειες, πέρα απο εξαιρέσεις ως ετόνισα που είναι κατανοητές, έχετε την αυτή ευθύνη και αναλαμβάνετε τον ίδιο θεατρινίστικο ρόλο με όσους τις υπηρετούν και αναλώνονται σε αυτές. Και επιτέλους! Τα καρναβάλια τελείωσαν. Όσοι θέλετε θεατρικό σανίδι, υπάρχει χώρος εκτός του Ιερού Ναού (με πολύ σεβασμό στους κατ΄επάγγελμα ηθοποιούς εδώ).

Δημήτριος Π. Λυκούδης