Είναι σωστό να "παίρνουν καιρό" οι ιερείς εντός του ιερού βήματος;

   Πρωτίστως, δεν πρόκειται για ακολουθία. Δεν είναι λίγοι, βέβαια,  όσοι αντιτίθενται και υποστηρίζουν το αντίθετο. Καταχρηστικά και μόνο, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτήν ως "ακολουθία", μόνο και μόνο για να ξεχωρίζει ως διαδικασία και ως μιά αυτοτελής ενέργεια. Ακολουθία, όμως, δεν είναι.

   Πρόκειται για μιά σύντομη προσευχή που κάνουν οι ιερείς και οι διάκονοι που πρόκειται να λειτουργήσουν, προ της Θείας Λειτουργίας και, σήμερα, ένεκα της σύνδεσης της ακολουθίας του Όρθρου με τη Θεία Λειτουργία, κατά την απαρχή του Όρθρου και λίγο αργότερα, με κλειστές τις βημοθύρες της ωραίας πύλης (1), όταν ο ιεροψάλτης ψάλλει τα Καθίσματα (και όταν δεν παρίσταται Αρχιερέας).

   Η "ακολουθία" του καιρού «είναι μια σύντομη προσευχή - ακολουθία δεν είναι ακριβές να ονομασθεί - που αποτελείται από το τρισάγιο, τρία κατανυκτικά τροπάρια, ασπασμό των τεσσάρων κυρίων εικόνων του τέμπλου ενώ λέγονται τα τροπάριά τους, την ευχή "Κύριε, εξαπόστειλον..." και απόλυση. Προηγείται μετάνοια στον προεστώτα ή στον επισκοπικό θρόνο και μετά την απόλυση βαθειά υπόκλιση προς το λαό» (2).

   Παρατηρείται, όμως, στις ημέρες μας η άσχημη και αντιπαραδοσιακή συνήθεια, πολλοί ιερείς να "παίρνουν καιρού" εντός του ιερού βήματος. Μάλιστα, δε, για την εξυπηρέτησή τους αυτή, έχουν φροντίσει να υπάρχει εντός του ιερού βήματος, σε κάποια γωνία, μικρή αρμάδα μικρών εικόνων, του Κυρίου Ιησού Χριστού, της Κυρίας Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου και του αγίου/αγίας που τιμάται ο Ναός, ακριβώς, για τον ως άνω λόγο. Αποτελεί, ως τονίσαμε, αντιπαραδοσιακή και άκοσμη ενέργεια και συνήθεια, η οποία δεν έχει προηγούμενο στην εκκλησιαστική μας Λειτουργική Παράδοση και Ιστορία.

   Εκτός του ιερού βήματος, λοιπόν, στην περιοχή του Σολέα "παίρνουν καιρό", με μακρύ ράσο, οι ιερείς και οι διάκονοι που πρόκειται να λειτουργήσουν καί "δημοσία τη θέα" του λαού. Ιδιαιτέρως, δε, η συνήθεια να φέρουν την ώρα εκείνη καλυμμαύχκι (ή επανωκαλύμμαυχκον για τους αγάμους), καθώς και τα διακριτικά των οφφικίων τους, είναι αρχοντική και παραδοσιακή.

   Η ύπαρξη ενός και μόνο ιερέα κατά την "ακολουθία" του καιρού, πολύ δε περισσότερο, η εσφαλμένη σήμερα συνήθεια να αναγιγνώσκεται ο Εξάψαλμος από τον ιεροψάλτη και όχι από τον προεστώτα ιερέα ή τον Αρχιερέα (αν παρίσταται και αργότερα ως λειτουργών είτε ως χοροστατών από του Θρόνου), οδήγησε τους ιερείς να "παίρνουν καιρό" και νωρίτερα, κατά τη διάρκεια, δηλαδή, της ανάγνωσης του Εξάψαλμου.

   Ως προς τους ιεροψάλτες, ας τονίσουμε, επιτέλους, πως είναι λάθος να "παίρνουν καιρό" κατερχόμενοι από τα στασίδια τους (3), στην περίπτωση, βέβαια, που χοροστατεί Αρχιερέας. Οι ιεροψάλτες δεν "παίρνουν καιρό" από τον Αρχιερέα (απλώς κάνουν υπόκλιση από τις θέσεις τους), ως αναμένουν να κάνουν οι ιερείς όταν πρόκειται να λειτουργήσει ή να χοροστατήσει Αρχιερέας, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι ήδη ντυμένοι, έχουν "πάρει καιρό"(4), δηλαδή, από τον προεστώτα ιερέα λίγο πριν ανέλθουν στα αναλόγια. Διαφορετικά, δημιουργείται μια άνευ προηγουμένου σύγχυση, με αρκετό κόσμο που "περιφέρεται" και συνωστίζεται έμπροσθεν του δεσποτικού Θρόνου. Άλλωστε, στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, οι ιεροψάλτες έχουν το χρονικό περιθώριο να ασπαστούν και να εκζητήσουν την ευλογία και ευχή του Επισκόπου.

Παραπομπές:

1. Ιερατικόν, εκδ. Αποστολικής διακονίας, Αθήνα 1987, σελ. 39.

2. Ιωάν. Φουντούλη, Λειτουργική Α', Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 195.

3. Άγγελος Βουδούρης, Οι Μουσικοί Χοροί της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Κωνσταντινούπολη 1937, σελ. 7.
4. Οι ιεροψάλτες "παίρνουν καιρό" επιδίδοντας διπλωμένο και τακτοποιημένο το ράσο τους στον προεστώτα ιερέα για να το ευλογήσει, λίγο πριν την απαρχή της ακολουθίας, και ασπαζόμενοι την τιμίαν αυτού δεξιάν.


Σημείωση: Η ως άνω λειτουργική απορία αποτελεί μέρος του νέου  πονήματος του κ. Δημητρίου Π. Λυκούδη, Θεολόγου-Φιλολόγου, υπό τον τίτλο "Λειτουργικά Ζητήματα", τόμος Α', που μέσα του ερχόμενου μήνα κυκλοφορεί.