Εις μαρτυρικός Πατριάρχης αρέμβαστος και εγγυητής της Επαναστάσεως του 1821

Του Δημητρίου Π. Λυκούδη

Θεολόγου, Φιλολόγου, Ιστορικού

    Κυριακή των Βαΐων του 1821. Ο Υψηλάντης προτρέπει τον άγιο Γρηγόριο τον Ε' (1749-1821) Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, να εγκαταλείψει την Πόλη για να σωθεί από τη μανία των Τούρκων. Εκείνος, παρά τις εξορίες και κακουχίες που είχε υποστεί, αρνείται και λέγει: «Σήμερα, Κυριακή βαϊοφόρος, θα φάμε ψάρια και αύριο θα φάνε τα ψάρια εμάς!». Την επόμενη Κυριακή του Πάσχα, οι Τούρκοι τον εκρέμασαν στη μεσαία Πύλη του Πατριαρχείου και τον άφησαν εκεί προς παραδειγματισμό των υπολοίπων ελλήνων, για τρεις ημέρες. Έπειτα, έσυραν το ιερό του λείψανο και το πέταξαν στη θάλασσα. Το λείψανο περισυνέλεξε ελληνικό πλοίο (με ρωσική σημαία) κοντά στην περιοχή του Γαλατά. Από εκεί το μετέφεραν στην Οδησσό, όπου και παρέμεινε έως στα 1871. Ήταν Απρίλιος του ίδιου έτους, όταν το ιερό λείψανο κατέφθασε στον Πειραιά. Ένα χρόνο, σχεδόν, αργότερα, 25 Μαρτίου 1872, με δαπάνη του μεγάλου ευεργέτου Γεωργίου Αβέρωφ, στήθηκε ο αδριάντας του μαρτυρικού Πατριάρχη στη δεξιά γωνία της προσόψεως του Πανεπιστημίου Αθηνών.