Προστάτιδα των σιδηρουργών
Η εύρεση του Τιμίου Σταυρού και των Ήλων τιμάται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου
Με εντολή του γιού της, η αυγούστα Ελένη, μητέρα του Μέγα Κωνσταντίνου φτάνει στους Αγίους Τόπους γύρω στο 325-326 μ.Χ. για να αναζητήσει το Τίμιο Ξύλο πάνω στο οποίο σταυρώθηκε ο Ιησούς. Η ορμή της νεανική, αν ήταν πλέον 78 χρονών.
Σύμφωνα με την παράδοση ένας Εβραίος με το όνομα Ιούδας, γνώριζε από τους προγόνους του την τοποθεσία αλλά αρνούνταν να την αποκαλύψει. Τον έριξαν για μία εβδομάδα σε ξεροπήγαδο, οπότε αναγκάστηκε να υποδείξει την τοποθεσία Γολγοθάς και το Μνήμα του Χριστού. Στον ίδιο χώρο είχε κτισθεί ναός της Αφροδίτης. Τον γκρέμισαν και ήρθαν στο φως και οι τρεις Σταυροί, του Χριστού και των δύο ληστών όπως και οι άγιοι Ήλοι (καρφιά) της Σταύρωσης. Ο Τίμιος Σταυρός αναγνωρίσθηκε από τους άλλους δύο όταν ανέστησε τη νεκρή γυναίκαπάνω στην οποία τον τοποθέτησαν. Τότε, ο Εβραίος Ιούδας, πίστεψε και βαπτιζόμενος πήρε το όνομα Κυριακός: έγινε επίσκοπος στα Ιεροσόλυμα, και μαρτύρησε επί Ιουλιανού του Παραβάτη. Τιμούμε τη μνήμη του στις 28 Οκτωβρίου.
Η Αγία Ελένη το ένα τμήμα του Τιμίου Σταυρού το άφησε στα Ιεροσόλυμα και το άλλο μαζί με τα καρφιά του μαρτυρίου, τα πήρε μαζί της. Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη, άφησε σύμφωνα με την παράδοση κατά τόπους τεμάχιά του. Όσο για τους σταυρούς των ληστών, επειδή αδυνατούσε να διακρίνει ποιος ανήκε στον "εκ δεξιών" καλό ληστή και ποιος στον "εξ αριστερών", αποσυναρμολογήθηκαν και με την εναλλαγή των οριζοντίων ξύλων τους, σχηματίσθηκαν δύο νέοι σταυροί.
