Είναι σωστή συνήθεια στις εκφωνήσεις του διακόνου ή ιερέα «Υπέρ του Αρχιεπισκόπου...», ο ιεροψάλτης να ανταποδίδει ως απάντηση με τη φράση «εις πολλά έτη Δέσποτα;»

   Ίσως, αναρωτηθεί ο φίλος αναγνώστης ότι πρόκειται για την υπερβολή της σχολαστικότητας! Ειδικότερα, στην περίοδο που οι ιεροί Ναοί είναι σχεδόν, άδειοι, είναι "υπερβολή" και "πολυτέλεια" ν᾿αναζητούμε την ειδική λεπτομέρεια! Πλην, όμως, κάθε λεπτομέρεια έχει την αυτή βαρύτητα με το "όλον", καθώς αναφερόμαστε στο τυπικό της Ορθοδόξου θείας Λατρείας.

     Συνηθίζεται, σήμερα, από πολλούς ιερείς και διακόνους. Δεν περιορίζονται στις εκφωνήσεις τους, και συγκεκριμένα, στα λόγια «Υπέρ του Αρχιεπισκόπου...", αλλά, Κύριος οίδε για ποιο λόγο και σκοπό, προσθέτουν τις λέξεις "και πατρός" ή "και Ποιμενάρχου" κ.ά. Ποιος ο λόγος; Πού το βρήκατε γραμμένο Πατέρες; 

     Εισέτι, πάντοτε η απάντηση του ιεροψάλτου στις ως άνω εκφωνήσεις, μα πάντοτε, δεν είναι η μακαρία φράση «εις πολλά έτη Δέσποτα», όχι, αλλά η απλή και ταπεινή «Κύριε ελέησον» (1). Ακόμα και προς τον Πατριάρχη! Στο άκουσμα του ονόματος του Πατριάρχη, οι ιεροψάλτες, καί οι δυο χοροί, στρέφονται προς αυτόν και κάνουν "σχήμα", υπόκλιση, λέγοντας απλά το «Κύριε ελέησον» και, μάλιστα, στη βάση του ήχου και "χύμα", άνευ, δηλαδή, μουσικών χρωματισμών. Γιατί, λοιπόν, συνεχώς ακούμε στ᾿όνομα κάθε αρχιερέα «εις πολλά έτη δέσποτα» αντί για το ορθόν «Κύριε ελέησον;». 

     Παράλληλα, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, ο ιερουργών Επίσκοπος ίσταται έμπροσθεν της Ωραίας Πύλης και απευθυνόμενος προς τον Κύριο (στραμμένος προς το λαό), λέγει: «Κύριε, Κύριε, επίβλεψον εξ᾿Ουρανού...». Η απάντηση πολλών ιεροψαλτών, έστω και εν συντομία, είναι «εις πολλά έτη Δέσποτα». Είναι λάθος! Η ορθή απάντηση είναι μόνο «Αμήν» (2). Ποιος ο λόγος και εδώ που δεν τηρείται; Από άγνοια ή ένεκα του γεγονότος ότι η δεσποτοκρατία (αναφέρομαι σε κάποιες περιπτώσεις και όχι, ασφαλώς, σε όλες), έχει αντικαταστήσει ακόμη και αυτό το τυπικό αυτής, της του Χριστού Εκκλησίας;

     Ας προσέξουμε, λοιπόν, άπαντες, καθένας από τη θέση και το διακόνημά του. Η ορθή τήρηση του τυπικού, πάντοτε, βέβαια, ως βακτηρία και, τρόπον τινά, οριοθέτηση της ουσίας και, εν γένει, της όλης πνευματικής ορθοπραξίας, είναι ζήτημα που μας αφορά όλους. 

Παραπομπές:

1. Πρβλ. π. Σεραφείμ Φαράσογλου (πρωτοπρεσβ), Από την τάξη και ψαλμωδία στον Πατριαρχικό Ναό Κωνσταντινουπόλεως, σελ. 36.

2. Βλ. Άγγελος Βουδούρης, Οι Μουσικοί Χοροί της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Κωνσταντινούπολη, 1937, σελ. 9, πρβλ., π. Σεραφείμ Φαράσογλου, Από την τάξη και Ψαλμωδία στον Πατριαρχικό Ναό Κωνσταντινουπόλεως, σελ. 56.

Σημείωση: Η ως άνω λειτουργική απορία αποτελεί μέρος του νέου  πονήματος του κ. Δημητρίου Π. Λυκούδη, Θεολόγου-Φιλολόγου, υπό τον τίτλο "Λειτουργικά Ζητήματα", τόμος Α', που μέσα του ερχόμενου μήνα κυκλοφορεί.