Είχα γράψει και παλαιότερα - έχω την αίσθηση πως σήμερα είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε - ότι φθάσαμε στο σημείο να βλέπουμε σε κάθε ενορία και άλλο τυπικό, κάθε ιερέας - λειτουργός και διαφορετική σειρά στα τελούμενα εντός του Ιερού Ναού. Ασφαλώς, αναφέρομαι σε λεπτομέρειες, οι οποίες, όμως, είναι τόσο σημαντικές και βαρύνουσες θεολογικά και λειτουργικά. Μία απ᾿ αυτές είναι και η ανάγνωση των ευχών του ιερέα κατά την τέλεση των ιερών μυστηρίων και των ακολουθιών της Εκκλησίας μας. Πώς είναι ορθό να αναγινώσκονται; Μυστικώς ή εκφώνως και εις επήκοον του λαού;
Σήμερα επικρατεί, κυρίως, η πρώτη περίπτωση. Διαβάζονται μυστικώς, χωρίς, βέβαια, να διαγράφουμε και τις όποιες φωτεινές εξαιρέσεις, όπου, δηλαδή, αναγινώσκονται εκφώνως. Το ορθό, όμως, είναι να διαβάζονται εις επήκοον του λαού, να ακούει και να συμμετέχει ενεργά ο λαός (1). Υπάρχουν, δε, και ευχές που λέγονται μυστικώς και πρέπει να λέγονται μυστικώς, καθώς αυτές αναφέρονται, τρόπον τινά, προσωπικά και αποκλειστικά στον ιερέα, όπως η ευχή προ του μεγάλου αγιασμού, αυτή προ την τέλεση του αγίου βαπτίσματος και, εισέτι, και η ευχή "Ουδείς άξιος..." που διαβάζεται κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, την ώρα ακριβώς, που ο ιεροψάλτης άρχεται εμμελώς την εκτέλεση του χερουβικού ύμνου. Μόνο τότε και ποτέ άλλοτε οι ευχές του ιερέα αναγινώσκονται μυστικώς. Οποιαδήποτε άλλη στιγμή διαβάζονται μυστικώς, είναι απαράδεκτο και δεν έχει καμία λειτουργική, θεολογική και ορθόδοξη τελετουργική κατοχύρωση (2).
Η συνήθεια σήμερα, να διαβάζονται οι ευχές μυστικώς, δήθεν ότι επιστρατεύει τους πιστούς να συμμετάσχουν σε μια μυσταγωγική ατμόσφαιρα, ένεκα της απόλυτης ησυχίας όσο διαρκεί η ανάγνωση των ευχών αυτών, χρονολογείται στον ΣΤ' αιώνα. Η μη ύπαρξη μικροφωνικών εγκαταστάσεων τότε, η παρουσία και συμμετοχή γερόντων (ως προς την ηλικία και ισχνόφωνων) ιερέων - λειτουργών, η απόσταση του Ιερού Βήματος από τον κυρίως Ναό και τον πιστό λαό, δεδομένου ότι ο ιερέας λειτουργεί στρέφοντας τα νώτα του προς το χριστεπώνυμο πλήρωμα, όλα τα παραπάνω συνετέλεσαν, αργά, αλλά σταθερά, να επικρατήσει η μυστική ανάγνωση των ευχών ως κάτι το απολύτως φυσικό και συνυφασμένο με το ορθόδοξο χριστιανικό τυπικό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να επικρατήσει και σήμερα η μυστική ανάγνωση των ευχών κατά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας και των ακολουθιών του Εσπερινού και του Όρθρου. Σε όλες τις υπόλοιπες τελετές και στα μυστήρια της Εκκλησίας μας (Βάπτισμα, Γάμος, Εξομολόγηση...), οι ευχές αναγινώσκονται εκφώνως από τον ιερέα.
Το ορθό, λοιπόν, είναι να διαβάζονται εις επήκοον του λαού οι ευχές, εκτός των δυο-τριών που παραπάνω επισημάναμε. Βέβαια, για να καταστεί αυτό δυνατό, αναγκαίον και πρέπον, οι συνάδελφοι ιεροψάλτες να πάψουν να ψάλλουν αργόσυρτους αμανέδες και περισπούδαστες μουσικές συνθέσεις (αναφέρομαι συγκεκριμένα τη χρονική στιγμή της αναγνώσεως των ευχών υπό του ιερέα και ουχί γενικώς), με τις οποίες, τις περισσότερες φορές, επιστρατεύονται αυτοθέλητα ή ετεροθέλητα και "σκεπάζουν" ηχητικά τον ιερέα - λειτουργό που διαβάζει ταπεινά και σεμνά τις ευχές.
Όλοι μαζί από κοινού, λοιπόν, ο καθένας από την προσωπική του διακονική θέση, ας συμβάλουμε στην ορθή τέλεση των όσων προβλεπομένων, πάντοτε υπό της κοινοτικής λειτουργικά συνοδοιπορίας και ενότητας: «Η ορθή πίστη είναι προϋπόθεση της ιερουργίας του Ευχαριστιακού Μυστηρίου. Γι᾿ αυτό πριν από τον καθαγιασμό ομολογούμε ότι η πίστη μας είναι ταυτόσημη με την πίστη της Εκκλησίας. Η ενότητα της πίστεως είναι προϋπόθεση για να γίνουμε δεκτοί στην ενότητα της Θείας Ευχαριστίας. Γι ᾿ αυτό πριν προχωρήσουμε προς το ποτήριο της Ζωής, ζητάμε από τον Κύριο να μας χαρίσει την ενότητα της πίστεως. Η μία πίστη μάς δίνει τη δυνατότητα να τραφούμε με τον Ένα Άρτο της Ζωής» (3).
Παραπομπές:
1. Πρβλ. Α' Κορ., ιδ', 1-25.
2. Βλ. Ιωάννου Φουντούλη, Λειτουργική Α', Εισαγωγή στη Θεία Λατρεία, Θεσσαλονίκη 2004, τις σελίδες 205-208.
3. Ιερομ. Γρηγορίου, Η Θεία Λειτουργία, Σύναξη, Αθήνα 1982, σελ. 339.
Σημείωση: Η ως άνω λειτουργική απορία αποτελεί μέρος του νέου πονήματος του κ. Δημητρίου Π. Λυκούδη, Θεολόγου-Φιλολόγου, υπό τον τίτλο "Λειτουργικά Ζητήματα", τόμος Α', που μέσα του ερχόμενου μήνα κυκλοφορεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου